همه چیز درباره جشنواره های ادبی و اهمیت برگزاری آن ها

ایران با تاریخچه ای غنی در حوزه ادبیات، همواره مهد پرورش نویسندگان و شاعران برجسته ای بوده است. برای پاسداشت و تشویق این میراث فرهنگی، جشنواره های ادبی و جوایز ادبی متعددی در کشور برگزار می شوند که نقش مهمی در ارتقای سطح ادبیات فارسی و حمایت از پدید آورندگان آن دارند. در این مقاله، به معرفی برخی از مهم ترین جشنواره های ادبی و جوایز ادبی ایران می پردازیم.

جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را می توان از مهم ترین جشنواره های ادبی و رویداد فرهنگی در حوزه کتاب و آثار مکتوب کشور دانست. این جشنواره نخستین بار در بهمن ماه سال ۱۳۶۳ توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد. در دوره نخست، آثار در سه بخش «علوم و فنون»، «علوم و معارف اسلامی» و «هنر و ادب کودکان و نوجوانان» مورد ارزیابی قرار گرفتند. از میان ۲۵۶۳ اثر شرکت کننده، ۲۲ اثر به عنوان برگزیده معرفی شدند. این جایزه با هدف شناسایی و معرفی کتاب های برتر، تشویق نویسندگان، مترجمان و ناشران، و ارتقای فرهنگ کتاب خوانی در کشور هر ساله برگزار می شود.

جایزه ادبی جلال آل احمد

در میان جشنواره های ادبی نام جایزه ادبی جلال آل احمد همیشه در صد قرار دارد و این جایزه مشهورترین جایزه است، این جایزه با هدف ارتقای زبان و ادبیات ملی_دینی و تجلیل از نویسندگان برجسته، در سال ۱۳۸۵ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی پایه گذاری شد. این جایزه به نام جلال آل احمد، نویسنده تأثیر گذار معاصر، نام گذاری شده و مراسم اهدای آن هر ساله در دوم آذرماه، هم زمان با سالروز تولد وی، بر گزار می شود. نخستین دوره این جایزه در سال ۱۳۸۷ برگزار شد و آثاری در حوزه های «داستان بلند و رمان»، «مجموعه داستان کوتاه»، «نقد ادبی» و «مستند نگاری» مورد ارزیابی قرار گرفتند. برگزیدگان هر بخش، علاوه بر دریافت تندیس و لوح تقدیر، جوایز نقدی ارزشمندی نیز دریافت می کنند.

جایزه ادبی پروین اعتصامی

در میان جشنواره های ادبی معتبر، جایزه ادبی پروین اعتصامی با هدف بزرگداشت مقام شاعر نامدار، پروین اعتصامی از بهترین شاعران معاصر با هدف حمایت از خلاقیت های ادبی بانوان، در سال ۱۳۸۳ تأسیس شد. این جایزه هر ساله در سالروز تولد پروین اعتصامی برگزار می شود و آثاری در حوزه های «شعر»، «ادبیات داستانی»، «ادبیات نمایشی»، «پژوهش های ادبی» و «ادبیات کودک و نوجوان» را مورد تقدیر قرار می دهد. این جشنواره نقش مهمی در شناسایی و معرفی استعداد های ادبی زنان در ایران ایفا می کند.

جایزه ادبی شهید حبیب غنی پور

جایزه ادبی شهید حبیب غنی پور در سال ۱۳۸۰ به یاد شهید حبیب غنی پور، از نویسندگان و فعالان حوزه ادبیات دفاع مقدس، تأسیس شد.این شهید نوجوانی هفده ساله بود که به ادبیات و داستان علاقه فراوانی داشته و اولین داستان وی در کتاب سوره، “بچه های مسجد” چاپ شد؛ شهید حبیب غنی پور، در جلسات ادبی مساجد نیز حضور فعال و پر شوری داشت. این جشنواره از میان جشنواره های ادبی توسط «خانه فرهنگ و هنر مسجد جوادالائمه» برگزار می شود و آثاری در حوزه های «داستان بزرگسال»، «داستان کودک و نوجوان» و «داستان دفاع مقدس» را مورد ارزیابی قرار می دهد. ویژگی متمایز این جایزه، مردمی بودن آن است؛ به طوری که داوری آثار توسط نویسندگان و منتقدان مستقل انجام می شود.

جایزه ادبی هفت اقلیم

یکی از جشنوار های ادبی مهم ، جایزه ادبی هفت اقلیم است که از سال ۱۳۸۹ با هدف معرفی و تقدیر از آثار برتر در حوزه داستان نویسی توسط موسسه فرهنگی_ هنری هفت اقلیم،  پایه گذاری شد. این جایزه توسط بخش خصوصی و با همکاری ناشران و نویسندگان مستقل برگزار می شود. آثار در دو بخش «رمان» و «مجموعه داستان کوتاه» مورد ارزیابی قرار می گیرند و برگزیدگان در مراسمی ویژه معرفی و تقدیر می شوند. جایزه هفت اقلیم به دلیل استقلال و شفافیت در داوری، مورد توجه جامعه ادبی قرار گرفته است.

جایزه ادبی یلدا

در میان جشنواره های ادبی، جایزه ادبی یلدا در سال ۱۳۸۱ توسط نشر «قصه» و با همکاری «نشر ثالث»پایه گذاری شد. این جایزه با هدف معرفی و تقدیر از آثار برتر در حوزه های «رمان» و «مجموعه داستان کوتاه» هر ساله برگزار می شد. اگرچه این جایزه پس از چند دوره برگزاری متوقف شد، اما تأثیر قابل توجهی در تشویق نویسندگان جوان و معرفی آثار نو داشت.

جایزه گلشیری

یکی دیگر از جشنواره های ادبی جایزه هوشنگ گلشیری است که  در سال ۱۳۸۰ توسط «بنیاد هوشنگ گلشیری» و به یاد این نویسنده برجسته معاصر پایه گذاری شد. این جایزه با هدف ارتقای ادبیات داستانی فارسی و حمایت از نویسندگان جوان، آثاری در حوزه های «رمان» و «مجموعه داستان اول» را مورد تقدیر قرار می داد. جایزه گلشیری تا سال ۱۳۹۲ به طور مستمر برگزار شد و نقش مهمی در شناسایی و معرفی استعدادهای نوظهور ادبی ایفا کرد.

جایزه ادبی صادق هدایت

جایزه ادبی صادق هدایت از سال ۱۳۸۱ توسط «بنیاد صادق هدایت» و به یاد این نویسندهٔ تأثیرگذار معاصر برگزار می شود. این جایزه به داستان های کوتاه اختصاص دارد و نویسندگان می توانند آثار منتشر نشده خود را برای داوری ارسال کنند.

جمع بندی

در این مقاله با جشنواره های ادبی و جایزه های مختلفی که به نویسندگان آثار تقدیم می شود پرداختیم و با انواع آن ها آشنا شدیم، مهم ترین جوایز ادبی شامل: جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، جایزه ادبی جلال آل احمد، جایزه ادبی پروین اعتصامی، جایزه ادبی شهید حبیب غنی پور، جایزه ادبی هفت اقلیم، جایزه ادبی یلدا، جایزه گلشیری و جایزه ادبی صادق هدایت می باشند. امیدواریم که این مقاله مفید و موثر مواقع شده باشد. اهمیت برگزاری جشنواره های ادبی و تقدیر از نویسندگان مطرح و برجسته و همچنین نویسندگان مستعد گمنام بر هیچکس پوشیده نیست؛ این جشنواره های ادبی با هدف ارتقای فرهنگ ایرانی و توجه بیشتر به ادبیات فارسی و آثار ارزسمند آن برگزار می شود.